शिक्षणशास्त्र पदवी स्तरावरील विद्यार्थ्यांचा मुक्त शैक्षणिक संसाधनांबाबतच्या जाणीवजागृतीचा अभ्यास
सुनिल यशवंतराव देसले संशोधक विद्यार्थी, कवयित्री बहिणाबाई चौधरी उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ, जळगाव
डॉ. जगदीश राजाराम काळे संशोधक मार्गदर्शक, श्री. सुरूपसिंग हिऱ्या नाईक शिक्षणशास्त्र महाविद्यालय नवापूर, जि. नंदुरबार
सारांश
मुक्त शैक्षणिक संसाधनांमुळे जागतिक स्तरावर तयार होणारे शैक्षणिक स्रोत कोणालाही, कोणत्याही ठिकाणाहून उपलब्ध करून देण्याच्या प्रमाणात वाढ होत आहे. हेशैक्षणिक स्रोत विद्यार्थी, शिक्षक, संशोधक तसेच विषयाच्या इतर अभ्यासकांच्यादृष्टीनेमहत्त्वपूर्ण असतात. शिक्षणशास्त्र पदवी अभ्यासक्रमाच्याप्रशिक्षणार्थ्यांमध्येमुक्त शैक्षणिक संसाधनांबाबतच्या जाणीवजागृतीचा अभ्यास करण्यासाठी संरचित प्रश्नावलीचे विकसन केले. सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ संलग्नित नाशिक व अहिल्यानगर जिल्ह्यातील शिक्षणशास्त्र महाविद्यालयांतील 2024-25 या शैक्षणिक वर्षात प्रवेशित60 प्रशिक्षणार्थ्यांची यादृच्छिक पद्धतीने प्रतिसादक म्हणून निवड करून त्यांच्याकडून प्रश्नावली भरून घेण्यात आली. या संशोधनातून 1.बी.एड. प्रशिक्षणार्थ्यांनी अभ्यासासाठी इंटरनेटचा वापर करतात 2.यासाठी ते इंटरनेट सक्षम मोबाईलचा वापर करतात. 3.मुक्त शैक्षणिक संसाधनाबाबत जाणीवजागृती आहे.4.मुक्त शैक्षणिक संसाधनांच्या परवान्याबाबत जाणीवजागृती नाही. 5.उपलब्ध मुक्त शैक्षणिक संसाधन उपक्रमांतील कन्सोर्टीयम फॉर एज्युकेशनल कमुनिकेशन(CEC), डिजिटल लायब्ररी ऑफ इंडिया, एमआयटी ओपन कोर्सवेअर, प्रोजेक्ट ऑस्कर, प्रोजेक्ट एकलव्य, ओपन कोर्स वेअर कन्सोर्टीयम(OCW), ओपन एक्सेस इंडिया, नॅशनल नॉलेज नेटवर्क, ओपन एज्युकेशन नेटवर्क, नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ ओपन स्कूलिंग(NIOS), NMEICT, नॅशनल नॉलेज नेटवर्क, DOAJ, SAKSHAT, MERLOT, DOAB, TED, उपक्रमांबाबत बी.एड. प्रशिक्षणार्थ्यांत जाणीवजागृती नाही. 6.NCERT बाबत सर्वात जास्त तर विकिसोर्स बाबत सर्वात कमी बी.एड. प्रशिक्षणार्थ्यांत जाणीवजागृती आहे. 7.मुक्त शैक्षणिक संसाधने शोधण्यासाठी सर्वात जास्त सर्च इंजिनचा वापर करतात.8.आशयाशी निगडीत मुक्त शैक्षणिक संसाधनांचा शोध घेता येतो.असे प्रमुख निष्कर्ष मिळालेले आहेत.
DOI link – https://doi.org/10.69758/GIMRJ/2504I5VXIIIP0045
Download