महात्मा गांधींचे शैक्षणिक विचार आणि विविध दृष्टिकोन
डॉ. सोमा पी गोंडाणे
राजीव गांधी कला महाविद्यालय, पाटण तालुका जिवती जिल्हा चंद्रपूर
bodhibandhu@gmail.com Mo. 7744999936
सारांश
राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांनी केवळ भारताला स्वतंत्र करण्यात योगदान दिले नाही तर त्यांनी कर्तव्य आणि कार्यावर आधारित मूल्यांवर आधारित नवीन शिक्षण योजनेची रूपरेषा मांडली. ही योजना वर्धा योजना म्हणून ओळखली जाते.गांधीजींनी शिक्षण ही सर्वसमावेशक प्रक्रिया मानली.खरे तर शिक्षण म्हणजे माणसाच्या अंगभूत सर्व पैलूंचा बहुआयामी विकास होतो.विकास घडतो. त्यांचा असा विश्वास होता की शिक्षणामुळे मानवी शरीर, मन आणि आत्मा यांचा उत्कृष्ट विकास होतो.वस्तुस्थिती अशी आहे की प्रत्येक मुलाला त्याचे प्रारंभिक शिक्षण प्रथम त्याच्या कुटुंबातच मिळते. गांधीजींच्या संकल्पनेत शिक्षण हेच आहे, जे मुलांच्या अज्ञानाचा अंधार नष्ट करून त्या जागी नवा ज्ञान-प्रकाश आणि जिज्ञासा-पिपासू जागृत करते. योग्य शिक्षण हेच आहे जे मुलांच्या आत असलेले सर्वोत्तम घटक बाहेर आणते आणि त्यांना योग्य आणि सुंदर मार्गाकडे जाण्याची प्रेरणा देते. मुलाच्या शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक विकासात जो सहकार्य करतो तेच खरे शिक्षण होय. गांधीजींनी शिक्षण हे एक महत्त्वाचे साधन मानले आहे, ज्यामुळे मुलाच्या व्यक्तिमत्त्वाचा सर्वांगीण आणि योग्य विकास होतो.
मुख्य शब्द :- समाजोपयोगी, अध्यात्माची, खरा माणूस, चारित्र्यनिर्मिती, उदरनिर्वाह, जीवनाभिमुख, सहानुभूती
DOI link – https://doi.org/10.69758/GIMRJ/2501I01S01V13P0010
Download